Nie da się ukryć, że nasze oczy na co dzień narażone są na wiele czynników niesprzyjających ich zdrowiu. Bardzo dużo pracujemy przed ekranem komputera, korzystamy z tabletów, smartfonów, czy oglądamy telewizję. Dodatkowo, coraz popularniejsza staje się klimatyzacja, z którą mamy kontakt już nie tylko w biurze, ale również w domu, transporcie publicznym, czy w samochodzie. Wszystko to może mieć negatywny wpływ na kondycję powierzchni naszych oczu. Uczucie zmęczenia oczu, suchości, czy tzw. piasku pod powiekami staje się niezwykle powszechne.

W przypadku bardzo intensywnej pracy wzrokowej, nie tylko z ekranem komputera, ale również ze zwykłym tekstem, znacząco spada częstotliwość mrugania powiekami. Tym samym, film łzowy, który pokrywa gałkę oczną, może ulegać przerwaniu i destabilizacji. Dzieje się tak właśnie wtedy, gdy odczuwamy potrzebę mrugnięcia, ponieważ podczas niego odbudowywana jest struktura łez. W sytuacji jednak, gdy mamy zbyt mało łez, mają one niewłaściwą budowę lub zbyt szybko odparowują, możemy mieć do czynienia z zespołem suchego oka.

Czym jest zespół suchego oka?

Zgodnie z oficjalną definicją przedstawioną przez TFOS (Towarzystwo ds. Filmu Łzowego i Powierzchni Oka) „zespół suchego oka jest wieloczynnikową chorobą powierzchni oka charakteryzującą się utratą homeostazy filmu łzowego z towarzyszącymi objawami ocznymi, w etiologii której istotną rolę odgrywają takie czynniki, jak niestabilność i hiperosmolarność filmu łzowego, stan zapalny i uszkodzenie struktur powierzchni oka oraz nieprawidłowości neurosensoryczne.” Inaczej ujmując, syndrom suchego oka jest chorobą wieloczynnikową, która pomimo wielu różnych przyczyn, powoduje kilka podobnych dolegliwości tzn. pieczenie, kłucie, swędzenie, dyskomfort w obrębie gałek ocznych, a także nasilone łzawienie odruchowe.

Zespół suchego oka nie może być lekceważony. Niejednokrotnie, dolegliwości związane z tym syndromem są bagatelizowane i określane jako oczy zmęczone po całym dniu pracy, czy oczy zmęczone od komputera. Jednakże ta choroba, jeśli pozostanie nieleczona, może doprowadzić do znacznie poważniejszych powikłań, w tym również do nieodwracalnego upośledzenia widzenia.

Jak walczyć z syndromem suchego oka?

Dzięki nowoczesnym metodom diagnostycznym i dokładnym badaniom okulistycznym mamy możliwość wykrycia dolegliwości, jaką jest syndrom suchego oka oraz dobrania skutecznej terapii. Zadaniem takiego leczenia jest nie tylko poprawienie komfortu widzenia, ale przede wszystkim zapobieganie powikłaniom, jakie może nieść za sobą nieleczony zespół suchego oka. Warto pamiętać, że w najcięższych przypadkach choroba ta może doprowadzić do pogorszenia jakości widzenia, ubytków, owrzodzeń, powstawania przymgleń, a nawet do uszkodzenia rogówki.

Prawidłowy film łzowy a zespół suchego oka

U człowieka prawidłowy film łzowy ma budowę warstwową. Jedną z warstw, tą najbardziej zewnętrzną, jest warstwa lipidowa. Jej głównym zadaniem jest zabezpieczanie dalszych warstw przed wysychaniem i odparowywaniem oraz stabilizacja łez na powierzchni gałki ocznej. Lipidy, które tworzą tę warstwę, są produkowane w gruczołach Meiborna, znajdujących się zarówno w górnej, jak i dolnej powiece. Jako drugą warstwę należy wymienić tę mucynowo – wodną. Przypomina ona żel o różnej gęstości, którego rolą jest wyrównanie zagłębień pomiędzy komórkami nabłonka rogówki. To właśnie dzięki składowej wodnej tej warstwy, rogówka oka zaopatrzana jest w substancje odżywcze i tlen. Z oka natomiast możliwe jest spłukanie drobnych ciał obcych i zanieczyszczeń.

Tylko wtedy, gdy wszystkie warstwy filmu łzowego są w odpowiedniej kondycji, może on spełniać swoje funkcje. Tym samym, powierzchnia gałki ocznej jest odpowiednio odżywiona, zabezpieczona i nawilżona. W przypadku syndromu suchego oka mamy do czynienia z utratą homeostazy, czyli równowagi filmu łzowego. Do najważniejszych przyczyn takiej sytuacji zalicza się niedostateczne mruganie, uszkodzenie powierzchni oka, zbyt szybkie odparowywanie łez oraz zbyt cienką warstwę lipidową chroniącą film łzowy.

Po każdym mrugnięciu, prawidłowy film łzowy jest odtwarzany i powinien pozostać stabilnie na powierzchni oka przez minimum kilkanaście sekund. W przypadku wystąpienia syndromu suchego oka, czas ten jest skrócony, a odbudowa filmu łzowego ulega destabilizacji, co wywołuje potrzebę częstszego mrugania.

Nie bez znaczenia pozostaje skład chemiczny łez. Jest to roztwór wielu organicznych i mineralnych substancji o bardzo unikalnych właściwościach. W przypadku, gdy skład łez jest zaburzony, może to powodować uszkodzenie lub podrażnienie powierzchni gałki ocznej. To natomiast, może przyczynić się również do wydzielania się substancji powodujących zapalenie.

Syndrom suchego oka – objawy

Do podstawowych objawów zespołu suchego oka zalicza się: swędzenie, pieczenie, kłucie, dyskomfort w obrębie gałek ocznych, potrzeba częstego mrugania, a także nadwrażliwość na światło. Mogą pojawiać się też pewne poranne dolegliwości. Nawet po kilku godzinach snu osoba z zespołem suchego oka może skarżyć się na suchość i pieczenie oczu, uczucie piasku pod powiekami, czy nawet trudności z otwarciem oczu po przebudzeniu. Nawet jeśli te objawy po pewnym czasie znikną samoistnie, nie powinniśmy ich bagatelizować.

Diagnoza i leczenie zespołu suchego oka

Syndrom suchego oka diagnozowany jest przede wszystkim na podstawie oceny objawów podczas wywiadu lekarskiego oraz kilku badań: przerwania filmu łzowego, testu Schirmera, oceny występowania punktowych ubytków nabłonka w dolnej części rogówki, oceny wysokości menisku filmu łzowego oraz badania fałdów spojówki równoległych do krawędzi powieki. Wszystkie te terapie, a także wywiad, powinny być wykonywane przez specjalistę, lekarza okulistę.

Syndromu suchego oka nie można w pełni wyleczyć, jednak istnieje kilka sposobów, których zadaniem jest zmniejszenie dolegliwości związanych z tym schorzeniem. Po pierwsze, osoba z zespołem suchego oka powinna unikać sytuacji, które zwiększają parowanie filmu łzowego. Należą do nich: silny wiatr, dym, palenie tytoniu, zimne lub suche powietrze oraz klimatyzacja. Po drugie, przy pracy z ekranem komputera pomoże umieszczenie go o 10 – 20 stopni poniżej poziomu oczu, aby zmniejszyć wielkość szpary powiekowej. Dzięki temu, zredukowane zostaje parowanie filmu łzowego. Po trzecie, pomóc mogą odpowiednie okulary o szerokich oprawach, które osłaniają oczy i ich okolice, zmniejszając ekspozycję na działanie wiatru. Na koniec, należy stosować odpowiednie preparaty, które zastępują brakujące łzy. Nazywane są one sztucznymi łzami lub substytutami łez. Jednakże, większość tego typu preparatów działa przez ok. 10 – 20 minut, dlatego też konieczne jest ich częste podawanie. Rozwiązaniem zabiegowym w przypadku zespołu suchego oka jest założenie zatyczek do kanalików łzowych. Takie działanie zmniejsza odpływanie łez, a tym samym zwiększa ich ilość na powierzchni oka, poprawiając jego nawilżenie. Ulgę w syndromie suchego oka może przynieść również leczenie z wykorzystaniem IPL, czyli intensywnego światła. Dostarczenie wiązki światła do powiek powoduje stymulację gruczołów Meiborna i poprawę ich funkcjonowania.